VRANJE – „Vranjska gimnazija“ osnovana je na današnji dan, 8. avgusta, davne 1881, tri godine posle oslobođenja Vranja od osmanske vlasti. Tadašnji ministar prosvete, Stojan Novaković, 5. avgusta je potpisao rešenje o osnivanju gimnazije, koje je, 7. avgusta, depešom poslao vranjskoj opštini, da bi dan kasnije, 8. avgusta, za prvog direktora ove škole postavio Đorđa Ničića, profesora botanike iz Negotina. Tog je dana rešenje o osnivanju postalo zvaničan akt, pa se zato i uzima kao datum osnivanja škole.
Početak njenog rada dočekan je sa velikim oduševljenjem u tadašnjoj čaršiji, navodi se u dopisu medijima koji su potpisali Suzana Mišić-Stanković, direktorka ove škole, današnje Gimnazije „Bora Stanković“, i Nenad Stojiljković, profesor istorije.
Gimnazija u Vranju, koja ove godine obeležava 142 godine postojanja, svoj rad počela je u Deliver-begovim konacima, verovatno kompleksu zgrada koje danas Vranjanci znaju kao Pašini konaci, i u tim prostorijam će raditi narednih pola veka.
Po okončanju Velikog rata, zbog povećanja broja dece ali i neodgovarajućih uslova u kojima je, do tada, ova gimnazija radila, pokrenuta je inicijativa da se izgradi namenska zgrada. Temelj za novu zgradu, u kojoj se škola i dan-danas nalazi, osvećen je na Vidovdan, 1931. godine, a zgrada je završena dve godine kasnije, i septembra 1933. đaci su prvi put seli u nove klupe. U novoj zgradi je bilo prostora za sve aktivnosti, a škola je dobila, i za tadašnje vreme, modernu fiskulturnu salu, učionice, kabinete, kao i laboratorije za eksperimente.
Posle temeljne rekonstrukcije, koja je završena 2013, gimnazija u Vranju je postala ustanova u kojoj se nastava izvodi uz primenu inovativnih nastavnih modela, čuvajući tradicionalni model gimnazijskog obrazovanja.
Jedno od obeležja koje je izdvaja od drugih gimnazija su i poprsja sedam velikana: Vuka Stefanovića Karadžića, Borisava Stankovića, Ivana Gundulića, Svetog Save, Ivana Mažuranića, Franca Prešerna i Petra Petrovića Njegoša, koji se nalaze na fasadi, na drugom spratu, iznad ulaza.
Gimnazija je, tokom vremena, menjala svoje nazive od „Vranjska niža gimnazija“, „Kraljevsko-srpska niža gimnazija u Vranju“, Gimnazija „Nemanjina“ do „Gimnazija“, da bi današnji naziv Gimnazija „Bora Stanković“ ponela 1959. godine. Ipak, među Vranjancima i učenicima jedna je i čuvena – „Vranjska gimnazija“.
Tokom 142 godine postojanja, kao nastavnici i učenici kroz vranjsku gimnaziju su prošle brojne danas poznate i cenjene ličnosti u nauci, kulturi, umetnosti, medicini i ostalim oblastima. U knjizi „Znamenite ličnosti vranjske Gimnazije“, koja je izašla povodom 140 godina rada i postojanja ustanove, opisani su životi i dela vranjskih gimnazijlaca: Bore Stankovića, Jaše Prodanovića, Đorđa Tasića, Ljube Davidovića, Koste Todorovića, Mioljuba Kičića, Svete Simića, Radoja Domanovića, i još mnogo velikana, čiji su životi i dela ostavili veliki trag u istoriji.
Pored redovnih nastavnih aktivnosti, đaci su uključeni u brojne sekcije: dramsku, sportsku, ekološku, besedništvo i druge, a škola ima i svoj hor. Svake godine učenici donose nagrade sa republičkih takmičenja – u tek završenoj školskoj godini bilo je oko 40 republičkih nagrada, a ove godine Gimnazija „Bora Stanković“ je bila domaćin i organizator Državnog takmičenja iz fizike, koje je okupilo više od 600 učenika i oko 200 njihovih mentora iz cele Srbije.
U okviru škole, 2019. godine formirana je „Zadužbina Olge i Nikole J. Dinića, potpukovnika u penziji iz Vranja“, koja svake godine, povodom Savindana, novačno nagrađuje učenike gimnazije za najbolje temate.
Danas škola broji 760 učenika, koji su raspoređeni na osnovu svojih želja i sposobnosti u tri smera: društveno-jezički, prirodno-matematički i specijalno IT odeljenje za učenike sa posebnim sposobnostima za računarstvo i informatiku. Njihov rad i interesovanja prati 90 profesora u nastavi, trudeći se da jačaju kompetencije učenika, razvjaju njihove sposobnosti i otkrivaju talente.
Bora Stanković je o ovoj obrazovno-vaspitnoj ustanovi, njenim đacima i profesorima, rekao: „Moji profesori, koji su bili nastavnici u mom zabačenom Vranju – Ljuba Davidović, Jaša Prodanović, Sveta Simić i drugi – polaskani uspehom svoga đaka, odmah su me prihvatili u mom prvom književnom radu“.
Otac srpske diplomatije, Ljuba Davidović, nekadašnji direktor vranjske gimnazije i potonji predsednika Kraljevine Jugoslavije u tri mandata, jednom je rekao: „Bolje dece od vranjskih đaka nisam imao za vreme moga službovanja kao profesor i direktor. Mirna deca, svi dobri i odlični, svi su postali ugledni ljudi i svi zauzeli lepe položaje u državnoj službi. Ima ih lekara, profesora, inženjera, sudija, oficira i profesora univerziteta“.
Kako se navodi u dopisu, možda najlepši opis gimnazije dao je Boško Babović u svom sećanju: „Gimnazijsko zdanje, u toj i takvoj sredini, sasvim se izdvajalo. Na uzvišici, visoka i lepa, skoro naslonjena na gradski park, s velikim i neozelenjenim prostorom ispred sebe, na kome su se nalazili samo temelji još pre rata započetog Doma kulture – gimnazija se videla sa svih strana. Usamljena i prostrana, kao da je dominirala celim gradom“.
